Psychologia dla wszystkich, myśli o człowieku, ciekawe artykuły, strach przed nauką, nauczycielem, nieznanym

red. Marcin Zawojski

Miłość według Ericha Fromma
Miłość jako sztuka. Składniki miłości.
Sztuka miłości
„... Miłość jest sztuką, tak samo jak sztuką jest życie; jeżlei chcemy nauczyć się kochać, musimy postępować w sposób identyczny jak wówczas, gdy chcemy nauczyć się jakiejkolwiek innej sztuki, powiedzmy muzyki, malarstwa, stolarstwa, sztuki medycznej, czy inżynieryjnej.

Co należy zrobić, by nauczyć się jakiejś sztuki?
Proces nauki można z łatwością podzielić na dwa etapy: pierwszy — opanowanie teorii; drugi — opanowanie praktyki. Jeżeli chcę się nauczyć sztuki medycznej, muszę najpierw poznać wszystkie fakty dotyczące ludzkiego ciała i rozmaitych chorób. Ale jeśli nawet opanowałem już tę teoretyczną wiedzę, to w żadnym wypadku nie opanowałem jeszcze sztuki medycznej, Stanę się mistrzem w tej dziedzinie dopiero po długiej praktyce, dopiero w chwili, kiedy w końcu rezultaty mojej teoretycznej wiedzy i praktyki zespolą się w jedną całość - zrodzą intuicję, istotę opanowania każdej sztuki. Ale obok poznania teorii i praktyki istnieje jeszcze trzeci niezbędny czynnik, aby stać się mistrzem w jakiejkolwiek dziedzinie - opanowanie sztuki musi być sprawą maksymalnego zainteresowania; nie może być nic ważniejszego na świecie od danej sztuki. [...] chociaż pragnienie miłości tkwi w ludziach [...] głęboko, niemal wszystko inne uważa się za ważne niż miłość: powodzenie, prestiż, pieniądze i władzę. Niemal całą naszą energię zużywamy na to, aby się nauczyć osiągać te cele, natomiast prawie nic nie robimy, aby nauczyć się sztuki miłości. [...]
Pragnienie zjednoczenia się z drugim człowiekiem jest najpotężniejszym dążeniem ludzi. Jest ono najbardziej podstawową namiętnością, jest siłą cementującą cały rodzaj ludzki, klan, rodzinę, społeczeństwo. Klęska na tym polu oznacza obłęd lub zagładę - zagładę samego siebie lub zagładę innych. Bez miłości ludzkość nie mogłaby istnieć ani jednego dnia. [...]
Dojrzała miłość jest zjednoczeniem uwarunkowanym zachowaniem integralności człowieka, jego indywidualności. Miłość jest aktywną siłą w człowieku, siłą, która przebija się przez mury oddzielające człowieka od jego bliźnich, siłą jednoczącą go z innymi; dzięki miłości człowiek zostając przy tym sobą, zachowując swą integralność. W miłości urzeczywistnia się paradoks, że dwie istoty stają się jedną, pozostając mimo to dwiema istotami. [...]
Miłość to działanie, a nie bierne doznawanie. Czynny charakter miłości można najogólniej określić zdaniem, że kochać to przede wszystkim dawać, a nie brać. [...] Co daje jeden człowiek drugiemu? Daje siebie, to co jest w nim najcenniejsze, daje swoje życie [...] daje swoją radość, swoje zainteresowanie, zrozumienie, swoją wiedzę, humor i swój smutek —wszystko, co jest w nim żywe i co się ujawnia i znajduje swój wyraz. W ten sposób, dając swoje życie, wzbogaca drugiego człowieka, wzmaga poczucie jego istnienia, wzmagając zarazem poczucie własnego istnienia. Nie daje po to, aby otrzymać; dawanie samo w sobie jest doskonałą radością. [...] W akcie dawania coś się rodzi i obie zainteresowane strony odczuwają wdzięczność do życia, które zrodziło się dla nich obojga. Dzieje się tak zwłaszcza w dziedzinie miłości; oznacza to bowiem, że miłość jest siłą, która tworzy miłość; brak tej siły oznacza niemożność obudzenia miłości. [...]
Składniki miłości
Czynny charakter miłości - poza elementem dawania - ujawnia się w tym, że zawsze występują w niej pewne podstawowe składniki wspólne dla wszystkich jej form. Są to: troska, poczucie odpowiedzialności, poszanowanie i poznanie.
To, że miłość oznacza troskę, najwyraźniej można zaobserwować w miłości matki do dziecka. [...] Miłość jest czynnym zainteresowaniem się życiem i rozwojem tego, co kochamy. Jeżeli nie ma tego czynnego zainteresowania, nie ma miłości. [...]
Troska i zainteresowanie prowadzą do następnego aspektu miłości, do poczucia odpowiedzialności. Odpowiedzialność [...] jest aktem całkowicie dobrowolnym; jest moją potrzebą zaspokojenia wyrażonych lub nie wyrażonych potrzeb drugiej istoty ludzkiej. Być odpowiedzialnym znaczy być zdolnym i gotowym do odpowiadania na apel. [...] Człowiek kochający czuje się odpowiedzialny. [...] Odpowiedzialność matki za jej maleńkie dziecko polega główne na trosce o jego potrzeby fizyczne. W miłości pomiędzy dorosłymi ludźmi dotyczy ona głównie psychicznych potrzeb drugiego człowieka.
Odpowiedzialność mogłaby łatwo wyrodzić się w chęć panowania i posiadania, gdyby nie istniał trzeci składnik miłości: poszanowanie. Poszanowanie nie wypływa ani ze strachu, ani z grozy; oznacza ono zdolność przyjmowania człowieka takim, jaki jest, zdawania sobie sprawy z jego niepowtarzalnej indywidualności. Poszanowanie oznacza pragnienie, aby drugi człowiek mógł się rozwijać i rosnąć taki, jaki jest. [...] Poszanowanie może istnieć wyłącznie w oparciu o wolność: l'amour est l'enfant de la liberte, jak mówi stara francuska pieśń; miłość jest dzieckiem wolności.
Nie można szanować człowieka, jeżeli się go nie pozna; troska i odpowiedzialność byłyby ślepe, gdyby nie kierowało nimi poznanie. Poznanie byłoby pozbawione treści, gdyby jego motywem nie było zainteresowanie. Istnieje wiele warstw poznania; poznanie, które jest aspektem miłości, nie ogranicza się do peryferii, lecz przenika do samego sedna. Jest to możliwe tylko wtedy, gdy mogę wykroczyć poza zainteresowanie się samym sobą i zaczynam widzieć drugą osobę na tle jej spraw. [...]
Poznanie ma jeszcze jeden, i to bardzo zasadniczy związek z problemem miłości. Podstawowa potrzeba zespolenia się z drugim człowiekiem tak, aby móc wydostać się z więzienia własnej samotności, jak najściślej łączy się z innym charakterystycznym ludzkim pragnieniem, z chęcią poznania tajemnicy człowieka. Życie w samych swoich biologicznych aspektach jest cudem i tajemnicą, tym bardziej człowiek w swoim aspekcie duchowym jest niezgłębioną tajemnicą i dla samego siebie, i dla swoich bliźnich. [...]
Sposobem prowadzącym do poznania tajemnicy jest miłość. Miłość jest czynnym przeniknięciem drugiej osoby, przeniknięciem, w którym moje pragnienie poznania zostaje zaspokojone dzięki zespoleniu. W akcie zespolenia poznaję ciebie, poznaję siebie, poznaję wszystkich - ale nie wiem nic. [...] Miłość jest jedynym sposobem poznania, który w akcie zespolenia daje mi odpowiedź na moje pytanie. W akcie miłości, w akcie oddawania się, w akcie przenikania drugiego człowieka znajduję siebie, odkrywam siebie, odkrywam nas oboje, odkrywam człowieka. [...]
Jedyna droga do pełnego poznania to akt miłości; akt ten wykracza poza myśl, wykracza poza słowa. Jest śmiałym pogrążeniem się w przeżycie zespolenia. Jednakże poznanie myślowe, to znaczy poznanie psychologiczne, jest niezbędnym warunkiem osiągnięcia pełnego poznania w akcie miłości. Muszę obiektywnie poznać drugiego człowieka i siebie po to, aby móc wiedzieć, jaki jest naprawdę, albo raczej aby przezwyciężyć złudzenia, irracjonalnie zniekształcony obraz, jaki sobie o nim wyrobiłem. Jedynie wtedy jeśli poznam obiektywnie jakiegoś człowieka, mogę poznać w akcie miłości jego najgłębszą istotę. [...]
Troska, odpowiedzialność, poszanowanie i poznanie są wzajem od siebie niezależne. Są one zespołem postaw, z jakimi się spotykamy u dorosłego człowieka, to znaczy u człowieka, który rozwija produktywnie swoje siły, który chce mieć jedynie to, co sam sobie wypracował, który zrezygnował z narcystycznych marzeń o nieskończonej mądrości i wszechmocy, który osiągnął pokorę opartą na wewnętrznej sile, jaką dać może jedynie prawdziwie produktywna działalność."

Tekst oparty został o cytaty pochodzące z pracy Ericha Fromma O sztuce miłości, w przekładzie Aleksandra Bogdańskiego, wydanej przez Państwowy Instytut Wydawniczy w Warszawie, w 1971 roku.
ERICH FROMM — filozof, socjolog i psycholog — urodził się w 1900 r. we Frankfurcie nad Menem, odbywał studia w Heidelbergu, Monachium i w Instytucie Psychoanalitycznym w Berlinie. Po dojściu Hitlera do władzy wyemigrował w 1934 do Stanów Zjednoczonych, gdzie pracował w Institute for Social Resarch w Nowym Jorku. Wykładał na Uniwersytecie Columbia, Yale i Michigan State, w Bennington College i w William Alanson White Institute of Psychiatry, Psychoanalysis and Psychology.
Erich Fromm jest autorem szeregu prac. Polskim czytelnikom znany jest z takich publikacji, jak: Ucieczki od wolności, O sztuce istnienia, Serce człowieka, Anatomii ludzkiej destruktywności, Mieć czy być?, Miłości, płci i matriarchatu, Rewolucji nadziei czy też cytowanej O sztuce miłości.
Bibliografia
•    Fromm E. (1971). O sztuce miłości. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
•    Wojciszke B.(2000). Psychologia miłości. Intymność — namiętność — zaangażowanie. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
•    May R. (1988). Miłość i wola. Poznań: Wydawnictwo Rebis.
•    Psychologia miłości http://www.milosc.cad.pl/
•    Cameron-Bandler L. (2001). Ku harmonii w miłości. Jak pogłębić to, co w życiu najpiękniejsze? Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.